Prawa w porodzie w pigułce

Gdy jesteś w okresie okołoporodowym, przysługuje Ci szereg praw wynikających z polskiego ustawodawstwa. Najważniejszym aktem, z którym powinnaś się zaprzyjaźnić już w ciąży, jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (dalej: Standard). Każda kobieta, która spodziewa się dziecka lub właśnie urodziła, powinna znać i rozumieć jego zapisy, dlatego w niniejszym artykule przybliżymy Ci je, byś dobrze wiedziała, czego możesz oczekiwać od personelu medycznego podczas porodu i pobytu w szpitalu.

STANDARD ORGANIZACYJNY OPIEKI OKOŁOPORODOWEJ

Jest to akt prawny, który reguluje sposób opieki nad Tobą w trakcie ciąży, porodu i połogu. Znajdziesz w nim także informacje dotyczące opieki nad noworodkiem oraz nad kobietami w sytuacjach szczególnych. Jeśli dotąd czytanie umów przychodziło Ci z trudem, nie martw się. Standard jest napisany czytelnym i przejrzystym językiem, wiec jego lektura nie sprawi Ci trudności. Sprawdź sama i zapoznaj się z jego treścią.

MASZ PRAWO PRZYGOTOWAĆ SIĘ PO PORODU

Gdy jesteś w ciąży masz prawo do edukacji przedporodowej, za którą odpowiedzialna jest położna podstawowej opieki zdrowotnej (POZ, inaczej rodzinna lub środowiskowa) oraz sam lekarz, który prowadzi Twoją ciążę. To właśnie lekarz powinien poinformować Cię o możliwości wyboru położnej i korzystania z edukacji od 21. tygodnia ciąży.

Przysługuje Ci jedno spotkanie z położną tygodniowo od 21. do 31. tygodnia ciąży, a następnie po 2 spotkania tygodniowo aż do samego porodu.

Program edukacji przedporodowej został szeroko opisany w Rozdziale IV Standardu. Obejmuje m.in.:

• przebieg ciąży, dolegliwości, styl życia, dietę,
• trudności psychologiczne i emocjonalne w ciąży,
• przysługujące Ci prawa,
• plan porodu,
• metody łagodzenia bólu,
• poród fizjologiczny i cięcie cesarskie,
• karmienie piersią.

Forma prowadzenie edukacji może być różna, wiele zależy od organizacji pracy samej położnej. Możesz spotykać się z nią indywidualnie lub grupowo w gabinecie, a w medycznie uzasadnionych przypadkach (np. gdy Twój stan zdrowia w ciąży wymaga leżenia) położna może odwiedzać Cię w domu.

MASZ PRAWO DO PLANU PORODU

Plan porodu to lista Twoich potrzeb i oczekiwań związanych z pobytem w szpitalu i przebiegiem porodu. Zostanie on dołączony do dokumentacji medycznej. Nie jest obowiązkowy, ale warto go napisać. Plan porodu to taka Twoja „wizytówka” lub CV – pokazuje, że dobrze wykorzystałaś 9 miesięcy ciąży, wiesz, na czym polega poród i że jesteś do niego przygotowana.

Pamiętaj, że plan porodu powinien zostać z Tobą omówiony – najlepiej przez położną, która będzie Cię wspierać w trakcie porodu.

MASZ PRAWO BYĆ TRAKTOWANA PO LUDZKU!

W trakcie porodu nie będziesz sama. Osobą sprawująca opiekę nad Tobą może być położna, lekarz położnik, lekarz neonatolog, a nawet pielęgniarka. Przyjazne otoczenie, zaufanie, spokojna atmosfera w trakcie porodu wpływa na Twoje poczucie bezpieczeństwa i wspiera jego naturalny mechanizm. Aby Ci w tym pomóc, osoby sprawujące nad Tobą opiekę powinny:

• Powitać Cię osobiście, przedstawić się i wyjaśnić Ci, jaka jest ich rola w opiece nad Tobą.
• Nawiązać z Tobą dobry kontakt, wzbudzić zaufanie i pamiętać, jak ważne są postawa, słowa i ton głosu.
• Szanować Twoją prywatność i poczucie intymności.
• Pytać Cię o zgodę na każde badanie i interwencję medyczną. 

Zapisy te znajdziesz w Rozdziale VI Standardu, który przewiduje także możliwość jedzenia w trakcie porodu – w zależności od decyzji osoby sprawującej opiekę.

MASZ PRAWO URODZIĆ NATURALNIE

Zadaniem osoby sprawującej opiekę jest prowadzenie porodu przy użyciu technik wspierających jego naturalny mechanizm. Powinnaś więc być zachęcana do aktywności fizycznej i do znajdywania dla siebie pozycji, które uznasz za najwygodniejsze, ze szczególnym uwzględnieniem pozycji wertykalnych w II okresie porodu.

Wszystkie interwencje medyczne (m.in. indukcja porodu, podawanie opioidów, nacięcie krocza, przebicie błon płodowych) powinny więc być ograniczone do minimum i wykonywane jedynie w medycznie uzasadnionych przypadkach.

Nie musisz spędzić całego porodu pod stałym zapisem KTG. Osłuchiwanie i ocena pracy serca dziecka powinna trwać co najmniej minutę i być wykonywana co 15 do 30 minut, a stały zapis KTG należy prowadzić tylko w uzasadnionych przypadkach.

MASZ PRAWO DO ŁAGODZENIA BÓLU

Masz prawo do korzystania z niefarmakologicznych oraz farmakologicznych metod łagodzenia trudów porodu. Cały Rozdział VII Standardu jest poświęcony temu zagadnieniu.

Do metod niefarmakologicznych zaliczamy:

• ruch,
• techniki oddechowe,
• masaż,
• korzystanie z prysznica i wanny,
• aromaterapia,
• akupresura i akupuntura,
• TENS.

Sposoby te powinny mieć pierwszeństwo przed zastosowaniem leków. Możesz korzystać ze sprzętów, które ma szpital lub przynieść z domu np. swoją matę, TENS lub dyfuzor z olejkami.

W Standardzie wymienione są także 3 główne grupy leków, których możesz używać podczas porodu w zależności od ich dostępności w danej placówce. Są to:

• leki wziewne, czyli podtlenek azotu,
• opioidy, najbardziej popularne obecnie to Nalpain i Dolargan,
• znieczulenie zewnątrzoponowe (najtrudniej dostępne w szpitalach).

Pamiętaj, że zastosowanie farmakologicznych metod wymaga uważniejszego monitoringu Twojego stanu zdrowia oraz dziecka (np. stałego monitoringu KTG). Omów Twoje oczekiwania dotyczące łagodzenia bólu z położną, która towarzyszy Ci w porodzie.

MASZ PRAWO DO ZDROWIA I ŻYCIA

W Standardzie znajdziesz zapisy, które wprost chronią Twoje zdrowie i życie.

Ingerencja w naturalny proces ciąży, porodu i laktacji zawsze musi się wiązać z uzasadnionym medycznie wskazaniem. Jeśli w ciąży ujawnią się wady dziecka lub podczas porodu dostaniesz krwotoku – lekarze stosują takie procedury, które nie są ujęte w Standardzie, gdyż nie dotyczą one fizjologicznych sytuacji.

Zadaniami osoby sprawującej nad Tobą opiekę są, m.in.:

• wykrywanie i eliminowanie czynników ryzyka oraz wczesne wykrywanie patologii,
• sprawdzenie posiadanych przez Ciebie posiadanych wyników badań, szczególnie niezbędnych w stanie zagrożenia życia,
• zapewnienie Ci opieki specjalistów, gdy ujawnią się czynniki ryzyka lub pojawią się powikłania,
• ukończenie ciąży lub porodu w trybie nagłym, jeżeli sytuacja będzie tego wymagała – gdy Twoje życie lub zdrowie jest zagrożone, lekarz nie może powołać się na klauzulę sumienia!

Jeśli masz wątpliwości co do oceny stanu zdrowia swojego lub dziecka masz prawo do:

• informacji, która powinna być podana Tobie przystępnym i zrozumiałym językiem,
• konsultacji z innym specjalistą,
• zmiany lekarza prowadzącego lub zmiany położnej rodzinnej,
• wypisu na żądanie ze szpitala i udania się do innej placówki.

Pamiętaj, że masz prawo do natychmiastowego otrzymania świadczeń zdrowotnych w przypadku zagrożenia Twojego zdrowia lub życia od osoby sprawującej nad Tobą opiekę (położnej, ginekologa, neonatologa lub pielęgniarki).

ILE TO WSZYSTKO POWINNO TRWAĆ?

Twoje ciało i dziecko potrzebują czasu, by spokojnie, naturalnie i bez pośpiechu przyjść na świat. Dlatego w Standardzie określono ramy czasowe dla poszczególnych okresów porodu po to, by uchronić Cię przed niepotrzebnymi ingerencjami medycznymi w naturalny przebieg porodu.

• I okres porodu – najdłuższy okres porodu. O braku postępu mówi się, gdy w ciągu 4 godzin rozwarcie zwiększyło się o mniej niż 2 cm. Jest to ważny zapis dla kobiet, które chcą uniknąć przyspieszania porodu.
• II okres porodu – przyjmuje się czas jego trwania do 2 godzin, a w przypadku zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego – 3 godzin. Czas ten może być jednak wydłużony decyzją lekarki/ lekarza położnika. Zapis ten daje Tobie i dziecku czas na poród siłami natury, gdyż zdarza się, że po osiągnięciu pełnego rozwarcia skurcze parte nie pojawiają się od razu.
• III okres porodu nie powinien trwać dłużej niż godzinę. W tym czasie następuje zaciśnięcie pępowiny, ale dopiero po ustaniu tętnienia oraz rozpoczyna się kontakt „skóra do skóry”, który według Standardu powinien trwać 2 godziny – jeśli nie ma przeciwskazań zdrowotnych ważenie, mierzenie noworodka, jego badanie i pierwsze zabiegi mogą być dokonane po tym czasie.

PRZYGOTUJ SIĘ DO PORODU!

Chcesz, aby Twój poród stał się dobrym wspomnieniem? Przygotuj się!

• zdobywaj wiedzę na temat ciąży, porodu i swoich praw,
• świadomie wybierz miejsce porodu,
• przygotuj plan porodu,
• edukuj osobę towarzyszącą,
• gdy jesteś w szpitalu i czegoś nie rozumiesz – pytaj personel o ryzyko, korzyści lub alternatywę do podejmowanych procedur i proponowanych interwencji.

Więcej o swoich prawach dowiesz się z naszych pozostałych artykułów.

Anna Furmaniuk, Alicja Nowaczyk

Zarząd Fundacji Matecznik

Źródła:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.
2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.