23 października 2025 r. zostało ogłoszone Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające standard organizacyjny opieki okołoporodowej (dalej: Standard). Akt wejdzie w życie po 6 miesiącach od dnia ogłoszenia, czyli zacznie obowiązywać 7 maja 2026 r.
Dokument zakłada wiele zmian, w większości ocenianych przez nas pozytywnie, m.in. możliwość jedzenia przez rodzące lub kontakt skóra do skóry na sali operacyjnej po cięciu cesarskim.
Zmieniony akt chwalony jest szeroko za zwiększenie dostępności do znieczulenia zewnątrzoponowego – w uzasadnieniu do rozporządzenia opisywane są zmiany, które mają mieć na to wpływ. Wspomniano także o nowym systemie premiowania szpitali, w których znieczula się odpowiedni procent rodzących (obowiązuje od 2024 r.).
Przyjrzałyśmy się dokładnie wprowadzonym zapisom w Rozdziale VII Łagodzenie bólu porodowego i poniżej przedstawimy nasze przemyślenia.
DOSTĘPNOŚĆ I ZAPISY OGÓLNE
Każdy podmiot leczniczy musi zapewniać kobiecie rodzącej co najmniej jedną metodę farmakologicznego łagodzenia bólu. Jest to nowy zapis, którego nie ma w poprzedniej wersji Standardu. Nie było go nawet w wersji dokumentu konsultowanej przez nas na przełomie 2024 i 2025 r. Zapis ten budzi w nas mieszane uczucia, gdyż może być uzasadnieniem dla niewprowadzania znieczulenia zewnątrzoponowego, w przypadku gdy szpital stosuje opioidy lub podtlenek azotu. Nie spotkałyśmy się w naszej pracy ze szpitalem (w województwie wielkopolskim), który nie posiadałby żadnej farmakologicznej metody łagodzenia bólu – a tylko w takim przypadki nowy zapis Standardu niósłby ze sobą jakąkolwiek zmianę.
Ustalenia w sprawie łagodzenia bólu porodowego należy odnotować w dokumentacji medycznej – jest to kolejna nowość, która ma to na celu weryfikację, czy rozmowa na temat dostępnych metod znieczulania została przeprowadzona. Jest to zmiana na dobre, podobnie jak obowiązek publikowania informacji o dostępnych metodach łagodzenia bólu (nie tylko farmakologicznych) na stronach internetowych placówek.
STOSOWANIE OPIOIDÓW
W nowym Standardzie zadbano o wykluczenie stosowania petydyny (substancja czynna zawarta w popularnym jeszcze kilka lat temu Dolarganie), która może powodować wiele działań niepożądanych u kobiety i dziecka. Usunięto zapis, że opioidy mogą być stosowane domięśniowo (obecnie mogą tylko dożylnie).
W punkcie o zastosowania opioidów usunięto zapis o uwzględnieniu porodu w pozycji leżącej.
Kobieta, która zdecyduje się na opioidy, będzie miała możliwość dawkowania sobie odpowiedniej ilości leku. Wprowadzono bowiem zapis narzucający „zapewnienie pompy infuzyjnej z możliwością podaży bolusowej przez kobietę rodzącą.” Takie urządzenie pozwala na samodzielne dawkowanie leku w zależności od odczuć bólowych, ale bez możliwości przedawkowania.
ZNIECZULENIE ZEWNĄTRZOPONOWE
W temacie analgezji regionalnej (czyli znieczulenia zewnątrzoponowego, podpajęczynówkowego lub mieszanego) nastąpiło najwięcej zmian:
- W tabeli badań i świadczeń dla kobiet w ciąży dodano konsultację anestezjologiczną od 33. tygodnia ciąży dla kobiet, które chcą skorzystać ze znieczulenia zewnątrzoponowego. Kobieta powinna mieć możliwość rozmowy z lekarzem anestezjologiem w szpitalu, w którym planuje urodzić.
- Zmieniono moment rozpoczęcia znieczulenie zewnątrzoponowego. Może być ono podane w I lub II okresie porodu, zgodnie z życzeniem rodzącej, a nie jak wcześniej – w aktywnej fazie porodu. Pozwoli to na szybsze wdrożenie tej metody łagodzenia bólu.
- Podobnie jak przy opioidach, szpital będzie musiał zapewnić pompę infuzyjną z możliwością podaży bolusowej, co pozwoli kobiecie na samodzielne dawkowanie leku. Przy znieczuleniu zewnątrzoponowym zakłada się cewnik do przestrzeni w kręgosłupie, do którego to podaje się lek znieczulający.
- Po zakończeniu wykonaniu analgezji regionalnej anestezjolog przekazuje opiekę nad rodzącą położnej anestezjologicznej lub pielęgniarce anestezjologicznej. Jest to nowy zapis, który spowoduje, iż lekarz po założeniu cewnika i początkowej obserwacji, będzie mógł wykonać znieczulenie u kolejnej rodzącej, a nie opiekować się cały czas tą pierwszą.
- W Standardzie pozostał zapis, że lekarz anestezjolog nie może w tym samym czasie udzielać innych świadczeń zdrowotnych. W nowym Standardzie dodano jednak wyjątek, jakim są świadczenia udzielane w trybie natychmiastowym na rzecz innych rodzących. Czyli taki lekarz może stanąć do operacji cięcia cesarskiego, jeśli sala operacyjna znajduje się w obrębie bloku porodowego.
- Pozostał zapis, iż położna anestezjologiczna sprawuje opiekę nad jedną kobietą w warunkach analgezji regionalnej, ale usunięto dopisek „włączając w to czynności związane z porodem i analgezją regionalną.” W poprzedniej wersji Standardu wprost napisane było, że jedna położna może czuwać nad znieczuleniem, jak i przyjmować poród. Obecnie, możemy się tego domyślać. Jest to kompromis pomiędzy konsultowaną wersją rozporządzenia, w której wprost wykluczono możliwość prowadzenie porodu przez tą samą położną, która zajmuje się analgezją regionalną. Jako Fundacja zgłaszałyśmy swoje zastrzeżenie do tak dużego ograniczenia.
- Wzmocniono rolę położnej anestezjologicznej oraz pielęgniarki anestezjologicznej, dopisując je do osób odpowiedzialnych za realizację procedury analgezji regionalnej.
Większość zmian w temacie łagodzenia bólu porodowego oceniamy pozytywnie. Informacje na stronie internetowej szpitala, możliwość konsultacji anestezjologicznej już w czasie ciąży, pompy do samodzielnej podaży leków, wzmocnienie roli położnej anestezjologicznej oraz pielęgniarki anestezjologicznej – to wszystko może wpłynąć na większy komfort rodzących. Mamy jednak obawy co do dostępności lekarzy anestezjologów, którzy są niezbędni do przeprowadzania analgezji regionalnej, a co do których pozostały ograniczenia udzielania innych świadczeń zdrowotnych w tym samym czasie.
Należy również zauważyć, że część powyższych rozwiązań jest już stosowana w niektórych placówkach, a innym pozostanie się do nich dostosować.
Sfinansowane ze środków UE. Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
