Położną najczęściej kojarzymy z porodem lub wizytami w domu u świeżo upieczonej mamy i jej dziecka.  Jest to słuszne skojarzenie, ale pokazuje jedynie część zadań, które wykonują przedstawicielki tej grupy zawodowej.

Położna to specjalistka zajmująca się opieką zdrowotną nad kobietami. Może ona pracować w szpitalu, w gabinecie lekarskim, w przychodni lub samodzielnie. Położne zatrudnione w przychodniach lub pracujące samodzielnie nazywane są położnymi podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), położnymi rodzinnymi lub środowiskowymi. To właśnie z nimi kobiety w ciąży i po porodzie kontaktują się najczęściej.

Z niniejszego tekstu dowiesz się,  na jakie wsparcie możesz liczyć ze strony położnej, gdy spodziewasz się dziecka lub właśnie je urodziłaś.

JAK PRAWIDŁOWO WYBRAĆ POŁOŻNĄ PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ?

Jak każda dorosła kobieta w Polsce, masz prawo do wyboru swojej położnej POZ. Z kolei dziewczynkom położną wybiera rodzice. Jeśli nie masz pewności, czy Twoja mama wybrała ci położną, gdy byłaś dzieckiem, możesz to sprawdzić na Indywidualnym Koncie Pacjenta (IKP).

Jeśli jeszcze nie masz wybranej „swojej” położnej, możesz to zrobić na kilka sposobów:

• Wybierz dowolną położną z listy na twoim koncie IKP. Uwaga – w praktyce, często okazuje się to nieskuteczne, bo wniosek miesiącami ma status “złożony”, ale niezatwierdzony.
• Udaj się lub zadzwoń do najbliższej przychodni i wypełnij deklarację wyboru położnej.
• Zadzwoń do położnej z twojej okolicy. Może to być położna, którą znasz z poprzedniego miejsca zamieszkania lub polecona przez koleżankę. Uwaga – położna może nie zgodzić się przyjąć Cię pod opiekę, jeśli mieszkasz daleko od jej gabinetu. Wtedy realizowanie wizyt patronażowych może być dla niej logistycznie trudne.

Pamiętaj:

• Wybierając położną, która mieszka daleko od Ciebie, omów dokładnie zakres wsparcia i upewnij się, że możesz liczyć także na jej wizyty domowe po porodzie.
• Zwróć baczną uwagę, jakie dokumenty podpisujesz w swojej przychodni, podczas wyboru lekarza rodzinnego. Może się zdarzyć, że otrzymasz od razu 3 deklaracje wyboru – lekarza, położnej i pielęgniarski środowiskowej. Może się zdarzyć, że z rozpędu je wszystkie podpiszesz, nie mając świadomości, że tym samym zmienisz swoją dotychczasową położną na inną.
• Zawsze masz prawo zmienić położną – jest to bezpłatne 2 razy do roku, kolejne zmiany są odpłatne.
• Jeśli zmieniasz położną, powiedz lub napisz jej o tym, zanim zrobi to Narodowy Fundusz Zdrowia. Położne często otrzymują informacje o rezygnacji pacjentki z opóźnieniem, co może utrudnić ich rozliczenia z NFZ.

EDUKACJA PRZEDPORODOWA CZY SZKOŁA RODZENIA?

Do porodu możesz przygotować się na różne sposoby – samodzielnie wyszukując informacji na ten temat, rozmawiając z lekarką/lekarzem położnikiem, który prowadzi Twoją ciążę. Możesz także skorzystać z dedykowanych tej tematyce spotkań indywidualnych i zajęć, zwyczajowo nazywanych „szkołą rodzenia” lub ze wsparcia położnej POZ.

Położne POZ przygotują Cię do porodu – indywidualnie lub grupowo – w ramach bezpłatnej edukacji przedporodowej, która przysługuje Tobie od 21. tygodnia ciąży. Pamiętaj, że lekarz prowadzący ciążę ma obowiązek poinformować Cię o tym fakcie.

Zajęcia grupowe organizowane są w gabinecie położnej. Spotkania indywidualne mogą odbywać się także u położnej albo u Ciebie w domu. Przysługuje Ci jedno spotkanie tygodniowo od 21. do 31. tygodnia ciąży, następnie po 2 wizyty tygodniowo do samego porodu. Dowiesz się na nich m.in. o:

• przebiegu ciąży, dolegliwościach, styl życia, diecie,
• trudnościach psychologicznych i emocjonalnych w ciąży,
• przysługujących Ci prawach,
• planie porodu,
• metodach łagodzenia bólu,
• porodzie fizjologicznym i cięciu cesarskim,
• karmieniu piersią.

Poza samą edukacją położna może świadczyć inne usługi przewidziane w ustawodawstwie, np. wykonać zapis KTG, pobrać wymaz w przypadku infekcji intymnych.

W ofercie szkół rodzenia możesz zetknąć się z zajęciami płatnymi lub bezpłatnymi, prowadzonymi przez różne podmioty, np. firmy lub organizacje pozarządowe. Czasami zajęcia w takiej szkole są bezpłatne, gdyż prowadzone są przez położne POZ, które otrzymują wynagrodzenie z NFZ. Warunkiem skorzystania z takich zajęć jest podpisanie deklaracji wyboru położnej. Jeśli zdecydujesz się skorzystać właśnie z takiej formy wsparcia, koniecznie upewnij się, czy ta sama położna, która prowadzi zajęcia, odwiedzi Cię także po porodzie w ramach wizyty patronażowej. Zdarza się bowiem, że kobiety po porodzie dowiadują się, że muszą dojeżdżać z noworodkiem do gabinetu położnej, co dla młodej mamy może być dużym wyzwaniem.

Pamiętaj – nawet jeśli korzystałaś z bezpłatnych zajęć u położnej POZ, możesz w każdym momencie, nawet tuż przed porodem – zmienić ją na inną.

POŁOŻNA ZAMIAST GINEKOLOGA – CZY TO MOŻLIWE?

Tak! W fizjologicznej ciąży, czyli ciąży niskiego ryzyka, gdy Ty i Twoje dziecko czujecie się dobrze, teoretycznie wcale nie musisz korzystać z opieki ginekologa-położnika. To właśnie położna jest specjalistką od fizjologicznej ciąży i może ją prowadzić w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. W takim wypadku, ma ona obowiązek pokierować ciężarną min. 3 razy na konsultację lekarską i min. 3 razy na badanie usg. Jednak w praktyce nadal niewiele położnych w Polsce decyduje się na prowadzenie ciąż. Jest to podyktowane względami finansowymi, ale także traktowaniem stanu ciąży jak choroby i pokutującym wśród społeczeństwa przekonaniem, że ciążę koniecznie musi prowadzić lekarz.

GDY POŁOŻNA WPADA Z WIZYTĄ…

Zgodnie z prawem szpital powinien poinformować położną POZ o tym, że opuszczasz oddział razem z dzieckiem. Praktyka pokazuje jednak, że wiele szpitali nie wywiązuje się z tego obowiązku, a niektóre wysyłają listy polecone (zamiast wysłać mail lub sms). Zadbaj więc o to, by mieć ze sobą kontakt do wybranej specjalistki, gdy szpital o te dane poprosi. Niezależnie od tego, daj znać swojej położnej, że wychodzisz do domu, a ona, zgodnie z prawem, powinna Cię odwiedzić w ciągu 48 godzin od zgłoszenia (nie wliczając w to weekendów).

Wizyty patronażowe powinny być wizytami domowymi. Podczas nich położna przeprowadza z Tobą wywiad dotyczący porodu, odpowiada na wszelkie Twoje pytania i jest wsparciem w szerokim zakresie, który obejmuje m.in.:

U kobiety:

• kontrolę rany krocza lub brzucha, zdjęcie szwów,
• wsparcie w laktacji,
• kontrolę odchodów poporodowych,
• ocena stanu psychicznego kobiety.

U noworodka:

• ocenę stanu ogólnego, w tym ocenę ryzyka wystąpienia żółtaczki,
• kontrolę kikuta pępowiny,
• pomoc w kąpieli,
• wykonanie badań przesiewowych (jeśli nie zostały zrobione w szpitalu lub jest konieczność ich powtórzenia).

Położna może udzielać informacji także Twojemu partnerowi/mężowi lub innej osobie bliskiej, z którą mieszkasz. Po porodzie przysługuje Ci od 4. do 6. wizyt realizowanych do skończonego ósmego tygodnia życia dziecka. W sytuacjach szczególnych (strata dziecka przy porodzie, długa hospitalizacja noworodka) kobieta, która jest w domu bez noworodka, także może skontaktować się z położną, ustalić, jakiego wsparcia potrzebuje i w jaki sposób może zostać ono zrealizowane.

ILE TO WSZYSTKO KOSZTUJE?

Korzystanie z opieki położnej POZ przez kobiety jest w Polsce bezpłatne. Za każdą zapisaną do siebie pacjentkę położna otrzymuje co miesiąc stawkę kapitacyjną. Jest to niewielka kwota, która – po zsumowaniu wszystkich zapisanych do niej pacjentek – składa się na comiesięczne wynagrodzenie położnej. Osobno płatne są spotkania w ramach edukacji przedporodowej oraz wizyty patronażowe – oczywiście, we wskazanych wyżej ramach czasowych. Wartości tych stawek są szokująco niskie i od lat są obiektem rozmów i negocjacji środowiska położnych z decydentami.

Warto o tym pamiętać, gdyż oczekując wizyty domowej na początku ciąży lub po upływie 8 tygodni od porodu, położna realizuje je, opierając się jedynie na stawce kapitacyjnej. Nie oznacza to, że położna odmówi wizyty lub że takie oczekiwanie ze strony kobiet nie jest uzasadnione. Należy po prostu wypracować taki model współpracy z położną, by obie strony były zadowolone.

POŁOŻNA – SAMODZIELNA SPECJALISTKA

Położna podstawowej opieki zdrowotnej nie jest konkurencją dla lekarza ginekologa ani jego podwładną. Jako wykształcona medyczka posiada kompetencje, by prowadzić edukację przedporodową, prowadzić fizjologiczne ciąże oraz być wsparciem w połogu. Będąc w ciąży, warto jak najszybciej wybrać położną, poznać się, by nie być niemile rozczarowaną podczas pierwszej wizyty patronażowej, gdy nie ma między Wami „dobrych wibracji”. Jeśli jeszcze nie jesteś w ciąży, sprawdź, kto jest Twoją położną POZ – może ona być dla Ciebie dużym wsparciem także w innych obszarach zdrowia kobiecego.

Alicja Nowaczyk

prezeska Zarządu Fundacji Matecznik

Artykuł ukazał się również na portalu eDziecko.

Źródła:

1. Zarządzenie Nr 160/2021/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie warunków zawarcia i realizacji umów o udzielanie
   świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.