Anna Furmaniuk 694 750 395
Alicja Nowaczyk 660 715 059
„Pierwsza godzina po narodzinach jest bez wątpienia jednym z najważniejszych momentów w całym ludzkim życiu” (Odent, 2002)
Kontakt skóra do skóry to ułożenie nagiego noworodka na nagiej klatce piersiowej matki. Dziecko powinno być suche i okryte z zewnątrz kocykiem, pieluchą lub innym suchym materiałem. Okrycie nie powinno krępować jego ruchów.
Kontakt skóra do skóry powinien być rozpoczęty od razu po urodzeniu się dziecka, które jeszcze z pulsującą pępowiną jest kładzione na brzuchu lub klatce piersiowej matki – jest to bezpośredni kontakt skóra do skóry. Może być on także rozpoczęty od 10 minut do doby po porodzie – mówimy wtedy o wczesnym kontakcie.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (dalej: Standard) „bezpośrednio po urodzeniu należy umożliwić dziecku kontakt skóra do skóry trwający nieprzerwanie dwie godziny”. W tym czasie należy zachęcać matkę do przystawienia dziecka do piersi, wtedy gdy te będzie gotowe.
Kontakt skóra do skóry może być przerwany jedynie w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia matki lub noworodka. Nawet badanie neonatologiczne, które powinno być wykonane w przeciągu 12 godzin po urodzeniu dziecka, nie może przerywać tego kontaktu.
W praktyce oznacza to, że kangurowanie nie powinno być przerwane po to, by dziecko zważyć, zmierzyć, podać witaminę K czy zbadać przez neonatologa. Wszystkie te czynności powinno zostać odroczone lub wykonane podczas kontaktu skóra do skóry. Tak dzieje się w przypadku oceny skali Apgar, która dokonuje się niejako „przy okazji” podczas pierwszego kontaktu noworodka z matką. W niektórych placówkach praktykuje się przeprowadzanie zabiegu Credy’ego (zakrapianie oczu) oraz podawanie witamy K domięśniowo dziecku podczas kangurowania.
W czasie epidemii kobiety chore na COVID-19 mogły kangurować swoje dzieci – zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia.
Najlepiej gdyby kontakt rozpoczął się jeszcze na sali operacyjnej, jeśli kobieta nie była znieczulana ogólnie. Dziecko kładzione jest między piersiami kobiety, okrywane, konieczna jest też asysta położnej. Nadal w Polsce rzadko praktykowane jest kangurowanie na sali operacyjnej, najczęściej sprzeciwiają się temu anestezjolodzy. Kolejnym dobrym momentem jest kontakt skóra do skóry na sali pooperacyjnej. Należy pamiętać o rozebraniu dziecka (może być w pieluszce) oraz o stały monitoringu kobiety. Położna powinna wspierać rozpoczęcie karmienia piersią w tym momencie.
Noworodki urodzone drogą cięcia cesarskiego są mniej aktywne i mniej wrażliwe na bodźce zapachowe matki, dlatego czas ich przystawiania się do piersi i rozpoczęcia ssania może być dłuższy niż u noworodków urodzonych siłami natury.
Zapis o kontakcie skóra do skóry w Standardzie dotyczy porodów siłami natury. W 2019 r. Fundacja Rodzić po Ludzku poprosiła Ministra Zdrowi o interpretację zapisu o kontakcie skóra do skóry zawartego w Standardzie w przypadku porodu drogą cięcia cesarskiego. Uzyskała odpowiedź, w której wskazano, iż kontakt powinien nastąpić jak najszybciej na sali operacyjnej, a jeśli istnieją uzasadnione przeszkody – w najbliższym możliwym czasie. Pierwsze karmienie piersią powinno odbyć się również jak najszybciej, najlepiej na sali pooperacyjnej.
Ojciec dziecka jest jego głównym opiekunem w przypadku separacji od matki. Separacja ta może mieć miejsca podczas kończenia operacji cięcia cesarskiego, zabiegu szycia krocza (zgodnie z wolą kobiety) lub w przypadku innych trudności (np. konieczność wykonania łyżeczkowania macicy).
Kontakt skóra do skory z ojcem zmniejsza ilość płaczu u noworodków, dzieci stają się spokojniejsze. Dodatkowo, stymulowane jest wydzielanie oksytocyny u mężczyzn, która wspomaga zachowania opiekuńcze. Oczywistym jest, że w przypadku gdy nie ma przeciwskazań powinno się umożliwić ojcom przytulanie się do swoich dzieci, najlepiej w kontakcie nagie ciało do nagiego ciała. Wystarczy do tego kawałek przestrzeni bez przeciągów.
Ojciec ma prawo do bycia ze swoim dzieckiem przez cały czas. Podkreśla to szereg dokumentów, od Konstytucji, przez Ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta po Europejską Kartę Praw Dziecka w Szpitalu. Szczegółowo temat został omówiony w artykule „Mamy prawo do kontaktu z hospitalizowanym dzieckiem”.
Nawet stan epidemii nie powinien być pretekstem do ograniczania tego prawa. Na stronie Ministerstwa Zdrowia podkreślone zostało, że „nie ma przeszkód, aby dziecko było kangurowane przez osobę towarzyszącą przy porodzie rozwiązanym cięciem cesarskim (…)”.
Badanie wykazały, że dzieci, które doświadczały kontaktu skóra do skóry płaczą krócej niż te z grupy kontrolnej. Mają też mniejszy pourodzeniowy spadek masy ciała. Kangurowanie daje noworodkom poczucie bezpieczeństwa oraz działa przeciwbólowo w przypadku m.in. pobierani krwi. Za efekt przeciwbólowy w dużej mierze odpowiedzialny jest zapach matczynej piersi.
Czas zaraz po porodzie jest momentem, gdzie poziomy hormonów u kobiety pozostają na bardzo wysokim poziomie. Oksytocyna wzmacnia proces poznawania i nawiązywania więzi z dzieckiem. Endorfiny pozwalają na pozytywne uzależnienie od siebie matki i dziecka. Adrenalina natomiast ma na celu wprowadzenie odpowiedniego stanu pobudzenia potrzebnego do aktywnego wzajemnego poznania.
Bezpośredni czas po porodzie jest to kilkadziesiąt minut emocjonalnej gotowości matki do przyjęcia dziecka i gotowości dziecka do poznania matki. Jest to czynnik sprzyjający budowaniu prawidłowej więzi rodzica z dzieckiem.
Badanie wskazują, że noworodki poddane kontaktowi skóra do skóry szybciej osiągają właściwy poziom adaptacji układu oddechowego (rzadziej występuje u nich bradykardia i bezdechy) niż dzieci niekangurowane. Mają też wyższy poziom glukozy we krwi.
Po porodzie skóra na klatce piersiowej matki ma wyższą temperaturę niż reszta ciała, prawdopodobnie po to, by zapewnić odpowiednią temperaturę dziecku. Badania potwierdzają pozytywny wpływ kontaktu skóra do skóry na termoregulację noworodków.
Kolejną korzyścią z kangurowanie jest pozytywny wpływ na rozwój u dziecka prawidłowej flory bakteryjnej, na którą wpływa zarówno sam bliski kontakt ciała matki z ciałem dziecka, jak i pierwsze karmienie siarą bogatą w pożyteczne bakterie.
Pierwsza godzina po porodzie jest idealnym momentem na pierwsze karmienie. Dziecko pozostawione na brzuchu lub klatce piersiowej matki wykonuje ruchy pełzania w kierunku piersi (breast crowl) i poszukuje jej brodawki. Stymulującym dla niego jest zapach piersi matki.
Na podstawie badań prowadzonych w Szwecji i Zambii oszacowano średni czas potrzebny na rozpoczęcie poszukiwań przez noworodka piersi na 34 minuty. Natomiast, średni czas potrzebny na przystawienie się do piersi i rozpoczęcie ssania to 55 minuty. Kontakt skóra do skóry nie powinien więc być przerywany za szybko.
Podczas karmienia piersią wydzielana jest okcytocyna, która wpływa na szybsze obkurczanie się macicy i szybsze wydalenie łożyska oraz prolaktyna, która stymuluje zachowania opiekuńcze wobec dziecka.
Nawet jeśli dziecko nie przystawi się prawidłowo, dotykanie i głaskanie piersią rączką dziecka wpływa na lepszy wypływ mleka i produkcję prolaktyny.
Dobrze ujęła do dr Barbara Baranowska, pisząc że „brak pierwszego kontaktu matki z dzieckiem pozbawia je zasobów związanych z lepszym przystosowaniem do życia pozamacicznego, dając w zamian wysiłek i stres.„
Wszystkie opisane wyżej obszary, które zyskują dzięki kangurowaniu, są złożone i zależne od wielu czynników. Brak kontaktu skóra do skóry nie wyklucza wyłącznego karmienia piersią, dobrej więzi między matką a dzieckiem, silnego układu immunologicznego. Jednak, z pewnością jest to czynnik który im sprzyja.
Bezpośredni kontakt skóra do skóry to najlepsze i najłagodniejsze przyjęcie młodego człowieka na świecie. Pomimo, iż traktowany jest obecnie jako złoty standard postępowania z matką i noworodkiem, nie wszędzie jest respektowany. Warto wiedzieć, co mówią o tym badania oraz prawo, by w razie trudnych sytuacji mieć argumenty w rozmowie z personelem medycznym.
współautorka projektu MAMY PRAWA!, prezeska Zarządu Fundacji Matecznik
Źródła:
Anna Furmaniuk 694 750 395
Alicja Nowaczyk 660 715 059
Siedziba:
ul. Jabłoniowa 9/1
60-185 Skórzewo
Fundacja Matecznik
KRS: 0000639450
Regon: 365551757
NIP: 7811933806
Numer konta:
30 1600 1462 1837 1383 1000 0001
Tytuł przelewu:
Darowizna na cele statutowe
