W sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia priorytetem jest zawsze poprawa stanu pacjenta. Niewiele się myśli o jego potrzebach, organizacji życia, obowiązkach czy pracy, bo całą energię skupia się na tym, żeby pacjent mógł jak najszybciej wyzdrowieć. Nie oznacza to, że te potrzeby i tryb życia nie są ważne. Tylko o to, że schodzą w takich sytuacjach na drugi plan. Jest to oczywiste zarówno dla personelu medycznego, jak i pacjentów. Jednak są takie sytuacje, kiedy nie można ignorować sytuacji życiowej pacjenta. To wtedy, gdy sprawa dotyczy dziecka karmionego piersią, niezależnie od tego czy pacjentem jest on sam, czy jego mama.

Sytuacja, gdy kobieta karmiąca piersią albo jej dziecko trafiają do szpitala jest wyjątkowa. Czasami jest to stan nagły, czasami może być zaplanowany i można się do takiej hospitalizacji przygotować. Poniżej przeanalizuję, gdzie i jak w tym wszystkim można zadbać o karmienie piersią.

I. KOBIETA KARMIĄCA PIERSIĄ TRAFIA DO SZPITALA

Najtrudniejsze wydają się sytuacje, gdy do szpitala trafia mama karmiąca piersią. Co wtedy dzieje się z dzieckiem? Czy można je zabrać ze sobą do szpitala? Czy są przepisy, które takie sytuacje regulują?

Istnieje możliwość, żeby dziecko karmione piersią było razem z mamą w szpitalu w momencie, gdy to kobieta jest hospitalizowana, pod warunkiem, że pobyt dziecka nie zagraża zdrowiu innych pacjentów i szpital jest w stanie ten pobyt zorganizować.

Szpital może wyrazić zgodę na pobyt dziecka z mamą na oddziale. Jeśli nie ma możliwości zorganizowania takiego pobytu z przyczyn uzasadnionych, jest możliwość zorganizowania pobytu dziecka z drugim opiekunem na terenie szpitala (np. w hotelu szpitalnym) i donoszenie dziecka na karmienia na oddział, gdzie leży kobieta lub możliwe są jej wizyty u dziecka na czas karmienia, o ile jej stan na to pozwala. Jeśli nie ma możliwości zakwaterowania dziecka na terenie szpitala, jest możliwość ustalenia harmonogramu karmień, kiedy drugi opiekun będzie mógł przebywać z dzieckiem na oddziale lub na terenie szpitala (wtedy karmienia mogą się odbywać poza oddziałem) w ustalonych godzinach.

Podstawa prawna: Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pacjent podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Pacjent, w tym matka karmiąca piersią, może z tego prawa skorzystać albo nie – wybór należy do niej.

Ponadto „ochrona więzi rodzinnych wymaga, aby w szczególnych sytuacjach kontakt osobisty z osobami z zewnątrz był umożliwiony nawet poza ustalonymi godzinami odwiedzin, bez konieczności opuszczania przez pacjenta terenu podmiotu”, czytamy w opinii Rzecznika Praw Pacjenta, co oznacza, że pobyt dziecka karmionego piersią,  a taka sytuacja jest uznawana za sytuację szczególną, na terenie szpitala powinien zostać umożliwiony. Nie jest określone, czy na terenie oddziału, na który przyjęta jest kobieta czy w innym miejscu.

Jakie sytuacje można nazwać „szczególnymi”?

Przepisy nie przedstawiają przykładów takich sytuacji, ale zgodnie z opinią RPP karmienie piersią noworodka przez hospitalizowaną pacjentkę uznaje się za taką. RPP nie wspomina o dzieciach starszych, ale sam fakt karmienia piersią dziecka może być podstawą do ubiegania się o możliwość całodobowego pobytu mamy i dziecka razem na terenie podmiotu, ponieważ jest to przedmiotowa okoliczność, która uzasadnia zapewnienie przez podmiot leczniczy takiego pobytu.

Jakie są realia?

Jak wynika z moich doświadczeń i rozmów z pacjentkami oraz personelem szpitali jeśli kobieta karmiąca piersią trafia do szpitala na zabieg planowany lub leczenie w wielu przypadkach można zorganizować karmienia piersią na terenie szpitala. Większość personelu decydującego o organizacji takiego pobytu wykazuje chęć pomocy i stara się znaleźć rozwiązanie dogodne dla pacjentki i możliwe do wykonania na oddziale. Na oddziałach ginekologiczno-położniczych może być łatwiej o przyjęcie dziecka z mamą czekającą na zabieg, ponieważ te oddziały dysponują łóżeczkami dziecięcymi. Niestety te oddziały również bywają mocno obłożone. Oddziały specjalistyczne, np. ortopedyczne, chirurgiczne, kardiologiczne również proponują pomoc w utrzymaniu laktacji u kobiet karmiących przez przydzielenie mamie i dziecku sali pojedynczej lub izolatki na oddziale lub zakwaterowanie dziecka z drugim opiekunem w hotelu przyszpitalnym i nieograniczony kontakt na karmienie na terenie szpitala, również w nocy.

Jesteś mamą karmiącą piersią i musisz trafić do szpitala. Chcesz, żeby Twoje dziecko było w szpitalu razem z Tobą. Co możesz zrobić?

Zanim przejdziesz do czytania, muszę Cię uprzedzić, że sytuacja gdzie do szpitala trafia kobieta karmiąca piersią, która chce przebywać w nim razem z dzieckiem nie zdarza się często i personel szpitala może potrzebować czasu na organizację takiego przedsięwzięcia. Podczas planowania pobytu w szpitalu z dzieckiem trzeba zawsze rozważyć stosunek korzyści z karmienia piersią do ryzyka z przebywania z dzieckiem na oddziale szpitalnym (są takie oddziały, gdzie ryzyko zarażenia szpitalnym patogenem jest wyższe, jak również narażenie na kontakt drogą wziewną z lekami stosowanymi na oddziale jest wysokie).

Pobyt planowany:

• Pomyśl o tym, jak zorganizować karmienie piersią zanim będziesz w szpitalu. Organizacja takiego przedsięwzięcia w ostatniej chwili może wiązać się z dużym stresem, nerwami i może skończyć się niepomyślnie, ponieważ personel nie będzie przygotowany na sytuację, która jest dla nich niestandardowa.
• Dowiedz się, na jaki oddział zostaniesz przyjęta oraz kto jest odpowiedzialny za organizację pobytu pacjenta na oddziale. Zazwyczaj odpowiednią osobą do rozmowy jest ordynator lub pielęgniarka oddziałowa, więc możesz zadzwonić do dyżurki i poprosić o rozmowę.
• Przedstaw krótko swój problem, zapytaj rzeczowo, w jaki sposób można zorganizować pobyt w szpitalu z dzieckiem.
• Jeśli nie ma możliwości zorganizowania takiego pobytu i nie otrzymałaś wyjaśnienia dlaczego, zwróć się do kierownika jednostki lub dyrekcji szpitala z prośbą o wyjaśnienie, dlaczego nie jest możliwe zorganizowanie pobytu w szpitalu. Możesz zrobić to telefonicznie.
• Jeśli czujesz, że Twoje prawa nie zostały uszanowane lub odmówiono Ci bez podawania uzasadnienia, możesz zwrócić się do Rzecznika Praw Pacjenta.
• Naruszenia prawa pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (prawo pacjenta do kontaktu z innymi osobami, prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, ponoszenie kosztów realizacji prawa do kontaktu z innymi osobami oraz prawa do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej) może stanowić przedmiot postępowania wyjaśniającego podjętego przez Rzecznika Praw Pacjenta.

Pobyt nieplanowany (sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia):

• W sytuacji zagrożenia życia myśl o tym, żeby jak najszybciej poprawić swój stan.
• Zabieranie ze sobą małego dziecka na SOR może wiązać się z ryzykiem, z uwagi na to, że na oddziały ratunkowe trafiają osoby w różnym stanie, zwykle ciężkim, osoby chore na choroby zakaźne itd.
• Jeśli Twój stan na to pozwala, nakarm dziecko zanim udasz się na oddział ratunkowy.
• Jeśli Twój stan na to pozwala, podaj lekarzowi lub pielęgniarce na oddziale numer kontaktowy do drugiego opiekuna dziecka, poinformuj, że karmisz piersią i że chciałabyś nakarmić dziecko tak szybko jak to będzie możliwe.
• Drugi opiekun dziecka może być w pobliżu z dzieckiem i czekać na kontakt.
• Gdy Twój stan będzie stabilny porozmawiaj z personelem medycznym na temat tego, w jaki sposób może zostać zorganizowane karmienie piersią na terenie szpitala.

Pamiętaj, że jest dużo leków, które bezpiecznie możesz przyjmować podczas karmienia piersią. W razie wątpliwości pomoc znajdziesz w Laktacyjnym Leksykonie Leków.

II. KOBIETA KARMIĄCA PIERSIĄ MUSI ZOSTAĆ W SZPITALU DŁUŻEJ PO PORODZIE

Czy w sytuacji, kiedy kobieta urodziła dziecko, ale z przyczyn zdrowotnych musi zostać dłużej na oddziale, a dziecko ma zostać wypisane, czy jest możliwe, żeby zostało z mamą dłużej w szpitalu?

Tak, jest to możliwe. W takiej sytuacji dziecko może zostać w swoim łóżeczku razem z mamą na oddziale aż do wypisu.

Podstawa prawna: Jak w poprzednim przypadku powołujemy się na  art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w którym opisano, że pacjent podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Ochrona więzi rodzinnych wymaga, aby w szczególnych sytuacjach kontakt osobisty z osobami z zewnątrz był umożliwiony nawet poza ustalonymi godzinami odwiedzin, bez konieczności opuszczania przez pacjenta terenu podmiotu. Sytuacja karmienia noworodka po porodzie jest uznawana są sytuację szczególną i taki pobyt powinien być umożliwiony.

Jakie są realia?

Wszystkie szpitale, które udzieliły takiej informacji, umożliwiają pobyt dziecka karmionego piersią razem z mamą na oddziale ginekologiczno-połozniczym, w sytuacji gdy kobieta musi zostać w szpitalu dłużej. W zależności od sytuacji i możliwości organizacyjnych, jeśli kobieta ma zostać poddana zabiegowi lub operacji, na ten czas dziecko jest pozostawiane pod opieką położnej w dyżurce (co nie jest obowiązkiem personelu) lub pod opieką drugiego opiekuna, który w tym czasie może przebywać na oddziale.

III. DZIECKO KARMIONE PIERSIĄ TRAFIA DO SZPITALA

Tutaj rozpatrujemy dwie sytuacje – pierwsza z nich to przypadek, kiedy noworodek po porodzie musi zostać dłużej w szpitalu. Czy mama może zostać razem z nim?

Przypadek drugi – dziecko starsze trafia do szpitala – czy mama może przebywać razem z nim w szpitalu?

W przypadku pierwszym kobieta może skorzystać z przedłużonego pobytu w szpitalu na oddziale z tytułu stanu zdrowia dziecka i ten pobyt jest refundowany przez NFZ, co oznacza, że nie będzie ona płaciła dodatkowych opłat. W drugim przypadku wspólny pobyt również jest możliwy, ale nie w ramach świadczenia, które uprawnia do tego w wariancie pierwszym.

Podstawa prawna: NFZ refunduje pobyt matki karmiącej piersią, która przebywa po porodzie razem z dzieckiem w ramach świadczenia „Przedłużona hospitalizacja matki karmiącej piersią z powodu stanu zdrowia dziecka – od 5 doby od porodu” (lp. 7 załącznika nr 1c do zarządzenia Nr 119/2017/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 30 listopada 2017 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju leczenie szpitalne; Biul. Inf. NFZ z 2017 r. poz. 119).

Czyli w takiej sytuacji kobieta może przebywać z dzieckiem w szpitalu przez całą dobę bez konieczności uiszczania dodatkowych opłat. Przepisy nie regulują jednak, w jaki sposób szpital ma zapewnić pobyt mamie – czy będzie to przedłużenie pobytu na oddziale, czy osobne łóżko na oddziale dziecka. Szpital nie ma obowiązku zagwarantować też opiekunowi posiłków.

W pozostałych przypadkach można powołać się na art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, który stanowi, że pacjent podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Tym pacjentem w tym przypadku jest dziecko i taka sytuacja jest uznawana za szczególną, a więc istnieje przedmiotowa okoliczność, która uzasadnia zapewnienie przez podmiot leczniczy przebywania matki karmiącej piersią w podmiocie leczniczym wraz z jej hospitalizowanym dzieckiem.

Ponadto zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy każdy pacjent ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej. Dodatkową opieką pielęgnacyjną jest opieka, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych (art. 34 ust. 2 ustawy). Czyli w tym przypadku dziecko jako pacjent ma prawo do dodatkowej opieki sprawowanej przez mamę karmiąca piersią.

Jakie są realia?

W przypadku gdy noworodek po porodzie musi zostać dłużej w szpitalu a mama karmiąca piersią chciałaby zostać z nim niestety nie zawsze udaje się to zorganizować w sposób komfortowy dla mamy (chociaż są szpitale, gdzie nie ma z tym problemu). Kłopot wynika głównie z braku miejsc w szpitalach na oddziałach ginekologiczno-położniczych, dlatego pacjentki często nie mogą zostać na swoim oddziale dłużej, mimo że ich dalszy pobyt w szpitalu jest refundowany. Możliwości pobytu mamy w takiej sytuacji często są na oddziale noworodkowym, tam, gdzie przebywa jej dziecko. Przy czym realia pobytu na takim oddziale mogą nie być komfortowe z uwagi na brak przystosowania do pobytu na nich dzieci wraz z rodzicami (brak łóżek dla dorosłych, brak przestrzeni na pobyt dorosłych osób). W efekcie często jest tak, że kobiety spędzają dzień z dziećmi, a na noc wracają do domu lub do szpitalnego hotelu (w większości przypadków z jakimi się spotkałam w takich sytuacjach pobyt mamy w takim hotelu jest nieodpłatny lub opłata jest minimalna).

Jeśli chodzi o hospitalizacje dzieci starszych w szpitalach specjalistycznych, np. na chirurgii czy kardiologii, jest możliwość kontaktu dziecka z mamą całodobowo. Warunki takiego pobytu jednak są bardzo zróżnicowane i w wielu miejscach nadal kobieta nie jest zakwaterowana na oddziale z dzieckiem w komfortowych warunkach.

Jeśli Twoje dziecko ma być hospitalizowane dowiedz się, jak będą wyglądały warunki, w jakich będziesz przebywać w szpitalu: Jakie będą opłaty za pobyt, czy będziesz z dzieckiem na sali jednoosobowej, czy w pokoju wieloosobowym, czy będzie dostęp do prysznica, toalety, czy będziesz w ramach zakwaterowannia otrzymywać posiłki. Właściwą osobą do kontaktu jest ordynator oddziału lub pielęgniarka oddziałowa. Pamiętaj, ze zgodnie z nowelizacją ustawy o prawach pacjenta z 2019 r. rodzice nie powinni być obciążani kosztami za fakt przebywania z dzieckiem na oddziale (Art. 35 pkt 4).

IV. KIEDY PRAWO MAMY LUB DZIECKA W PRZYPADKU HOSPITALIZACJI MOGĄ BYĆ OGRANICZONE?

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta mogą się zdarzyć takie sytuacje, w których kierownik szpitala lub upoważniony do tego lekarz ograniczy korzystanie z praw pacjenta. Takie sytuacje występują np. w wyniku zagrożenia epidemią (np. epidemią grypy) lub gdy może zostać w inny sposób zagrożone bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów. W przypadku prawa do kontaktu osobistego ograniczenie może zostać nałożone również z powodu ograniczeń organizacyjnych podmiotu (Art. 5 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta).

„Każda podstawa do ograniczenia tych praw musi zostać uzasadniona. Mogą one dotyczyć sytuacji, gdy realizacja tych praw będzie nieść ze sobą rzeczywiste utrudnienia lub uciążliwości dla procesu udzielania świadczeń zdrowotnych dla samego pacjenta lub innych chorych. Jest to sformułowanie nieostre i ocenne, ale zawsze jego celem powinno być rzetelne wykonanie obowiązków przez personel podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych i godzenie interesów wszystkich pacjentów korzystających z usług danego podmiotu” pisze Rzecznik Praw Pacjenta.

Dotyczy to każdej z opisanych sytuacji – zarówno gdy pacjentem jest kobieta karmiąca piersią lub dziecko karmione piersią.

V. TWOJE PRAWO ZOSTAŁO OGRANICZONE – CO ROBIĆ?

Jeśli odmówiono Ci możliwości skorzystania ze swojego prawa do przedłużonego pobytu, prawa do kontaktu z członkiem rodziny (dzieckiem) całodobowo, prawa dziecka do opieki pielęgnacyjnej zwróć się do kierownictwa szpitala z prośbą o ponowne rozpatrzenie Twojej prośby i jeśli będzie odmowa – o uzasadnienie takiej decyzji.

Jeśli uważasz, że Twoje prawa zostały bezpodstawnie ograniczone lub naruszone, skontaktuj się z Rzecznikiem Praw Pacjenta, który może na tej podstawie wszcząć postępowanie wyjaśniające.

Takie postępowanie jednak trwa i na spodziewany efekt zwykle czeka się dłuższy czas. Dlatego wybierając szpital, o ile jest taka możliwość, warto wziąć pod uwagę podejście i możliwości organizacyjne personelu do przebywania mamy karmiącej i dziecka razem.

Karolina Morze

magister farmacji

laktaceuta.pl