Prawa osoby bliskiej zostały opisane w jednym z artykułów z serii Mamy Prawa w grudniu 2018 r.
Stan epidemii wprowadzonej w Polsce w marcu 2020 spowodował liczne ograniczenia naszych praw. W niemal wszystkich szpitalach momentalnie zakazano odwiedzin oraz porodów rodzinnych. Dyrektorzy placówek powoływali się na Art. 21.2. Ustawy o prawach Pacjenta u Rzeczniku Praw Pacjenta (dalej: Ustawa), w którym nadane jest prawo osobie udzielającej świadczeń medycznych do odmowy obecności osoby bliskiej „w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta.”
W poniższym artykule przedstawię zapisy aktów prawnych, które mówią o osobie bliskiej, przytoczę obowiązujące rekomendacje oraz możliwe ścieżki interwencji w przypadku zbyt dużego ograniczania lub łamania prawa.
OSOBA BLISKA W AKTACH PRAWNYCH
Osoba taka definiowana jest tak samo zarówno w Ustawie, jak w Standardzie organizacyjnym opieki okołoporodowej (dalej: Standard), czyli dokumencie, który w najbardziej szczegółowy sposób opisuje prawa kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu. Zgodnie z tymi dokumentami osoba bliska to „małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciel ustawowy, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub inna osoba wskazana przez ciężarną lub rodzącą”, czyli może być to absolutnie każda osoba, którą wybiera kobieta rodząca lub inny pacjent.
Pacjent może wyrazić chęć do obecności osoby bliskiej (Art. 21.1 Ustawy), ale nie jest to obligatoryjne, czyli teoretycznie kobieta rodząca może chcieć rodzić sama i jej mąż nie ma prawa żądać wpuszczenia na salę porodową.
„Pacjent (…) ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami.” (Art. 33.1 Ustawy) Zapis ten jest tym bardziej ważny w przypadku zakazu odwiedzin czy zakazu porodów rodzinnych. Personel medyczny nie powinien utrudniać kontaktu z bliskimi, bezprawne jest zabranianie używania telefonu przez rodzącą na sali porodowej.
Kolejnym prawem związanym z osobą bliską jest dodatkowa opieka pielęgnacyjna, która została dokładnie opisana we wspomnianym wyżej artykule, a która w czasie epidemii nie ma zastosowania, jeśli mówimy o osobach dorosłych. Jednak, dodatkowa opieka pielęgnacyjna wobec dzieci nadal jest w mocy – więcej o tym w artykule o kontakcie z hospitalizowanym dzieckiem.
Rok 2020 przyniósł bardzo duże ograniczenia powyższych praw.
PRAWO DO INFORMACJI
Bez względu na ograniczenia w kontaktach z bliskimi, przysługującym kobiecie prawem jest prawo do wyrażenia zgody na udzielanie informacji o swoim stanie zdrowia innym osobom (Art. 9.3 Ustawy). Zgoda ta powinna być odnotowana w dokumentacji medycznej. Oznacza to, że w przypadku braku odwiedzin – osoba bliska może zadzwonić do szpitala, prosząc o informację na temat stanu zdrowia pacjenta. Jest to tym ważniejsze, gdy mówimy o dzieciach i noworodkach. Szpital nie ma prawa odmówić udzielania informacji przez telefon osobie, która została wskazana jako upoważniona do tego. Osobą taką nie musi być członek rodziny, może być to każdy wskazany przez pacjenta.
PORODY RODZINNE
Były one w pewnym momencie roku 2020 zakazane niemal we wszystkich szpitalach w Polsce. Latem 2020 r., gdy luzowano obostrzenia, zaczęto przywracać porody z osobą towarzyszącą, zawsze z ankietą epidemiologiczną, czasami pod obostrzeniem posiadania negatywnego wyniku testu PCR na obecność wirusa Sars-CoV-2 u osoby bliskiej. Praktyka ta zostało negatywnie zaopiniowana przez Rzecznika Praw Pacjenta oraz Rzecznika Praw Obywatelskich i większość szpitali wycofała się z niej.
Dopiero 15 lipca pojawiły się zalecenia Ministerstwa Zdrowia dotyczące porodów rodzinnych, które obowiązują do dziś. Możemy w nich przeczytać, że „w Polsce nie ma arbitralnego zakazu porodów rodzinnych” i decyzja zawsze pozostawiona była dyrekcji danej placówki. Są również wymienione minimalne o obostrzenia, które powinny być spełnione, by porody takie były możliwe:
Takie same wytyczne znajdują się na stronie Rzecznika Praw Pacjenta, który dodatkowo podkreśla że nie powinno się wymagać od osoby bliskiej testu na obecność koronawirusa.
INTERWENCJE
W listopadzie 2020 r. większość szpitali ponownie (po wiosennych zamknięciach) zrezygnowała z wpuszczania osób towarzyszących na sale porodowe, ale w niektórych placówkach porody rodzinne nadal są utrzymane. Chaos, brak jasnych wytycznych i coraz większe zdenerwowanie kobiet w ciąży, zmotywowało Fundację Rodzić po Ludzku do stworzenia pisma o zaprzestanie naruszeń praw pacjenta.
Jeżeli szpital spełnia cytowane wyżej warunki określone przez Ministerstwo Zdrowia do przeprowadzenia porodu rodzinnego, to powinien to prawo realizować!
Pismo jest w wersji edytowalnej, sformułowane mocno i dosadnie, ale każdy może je przeredagować pod swoje potrzeby.
Wysyłajcie pisma do szpitali i Rzecznika Praw Pacjenta! Niech szpitale dowiedzą się, że obecna sytuacja nie odpowiada im przyszłym pacjentkom – dziesiątki, setki interwencji daje realną szansę na zmianę!
W przypadku odmowy obecności wpuszczenia osoby towarzyszącej na salę porodową, domagajcie się odmowy na piśmie – zgodnie z Art. 21.2 Ustawy.
współautorka projektu MAMY PRAWA!, prezeska Zarządu Fundacji Matecznik
Źródła, przydatne linki:
Anna Furmaniuk 694 750 395
Alicja Nowaczyk 660 715 059
Siedziba:
ul. Jabłoniowa 9/1
60-185 Skórzewo
Fundacja Wspierania Rodziny „Matecznik”
KRS: 0000639450
Regon: 365551757
NIP: 7811933806
Numer konta:
30 1600 1462 1837 1383 1000 0001
Tytuł przelewu:
Darowizna na cele statutowe
