Okres okołoporodowy to wyjątkowy czas w życiu kobiety.

Wahania hormonalne zachodzące w trakcie ciąży i w połogu przyczyniają się do huśtawki nastrojów. Wewnętrzny obraz ciała nie nadąża za odbiciem w lustrze. Zmiana dotyka wszystkich obszarów życia: relacji z partnerem, aktywności zawodowej i towarzyskiej. I przede wszystkim oznacza wejście w zupełnie nową rolę, rolę mamy. Od tego momentu pojawia się odpowiedzialność już nie tylko za siebie samą, ale i za maleńkiego człowieka, całkowicie zależnego od rodziców.

Początki macierzyństwa są równie piękne, co przytłaczające. Pełne radości, wypełnione czułością i miłością. Ale też niepokojem o zdrowie swoje i dziecka, lękiem przed nieznanym i poczuciem straty, związanym ze zmianami życiowymi. Szacuje się, że nawet 80% kobiet w okresie okołoporodowym doświadcza zaburzeń nastroju.

BABY BLUES

Zaburzenia nastroju najczęściej przyjmują formę smutku poporodowego (ang. baby blues). Według różnych źródeł dotyka on 60-70% kobiet.

Czym jest baby blues?  

• jest naturalną reakcją emocjonalną organizmu na spadek hormonów oraz stres związany z porodem,
• charakteryzuje go smutek i przygnębienie, mama może doświadczać również lęku i rozdrażnienia,
• szczytowe nasilenie osiąga między trzecią a piątą dobą życia dziecka,
• mija w ciągu dwóch do trzech tygodni.

Tuż po porodzie kobiecy organizm jest zalany oksytocyną, zwaną hormonem miłości. Na wysokim poziomie utrzymuje się również poziom kortyzolu – hormonu stresu, który pozwala sprostać ekstremalnemu wyzwaniu jakim jest poród. Bez względu na to, czy odbywa się siłami natury, zabiegowo czy przez cesarskie cięcie. To dlatego, kobiecie w szpitalu ciężko zastosować się do rad „śpij i odpoczywaj”, bo jest na hormonalnym „haju”.

Kiedy poziom hormonów zacznie spadać, kobieta doświadcza obniżenia nastroju. Dodatkowo może zmagać się z nawałem pokarmu lub problemami z laktacją, które potęgują złe samopoczucie. Ten trudny moment zbiega się z czasem wyjścia ze szpitala, kiedy młodzi rodzice zostają sam na sam z maluchem i ogromną odpowiedzialnością. Baby blues zazwyczaj mija w ciągu kilkunastu dni. W tym czasie poziom hormonów się normalizuje, a nastrój wraca do równowagi.

Jak przetrwać baby blues?

Nie sposób uchronić się przed baby blues, który jest silnie związany z reakcją hormonalną. Możesz jednak zadbać o to, aby pierwsze tygodnie po porodzie były łatwiejsze. W Indiach kobieta w czasie połogu otaczana jest troskliwą opieką rodziny. Jej zadaniem jest leżeć, odpoczywać, zajmować się dzieckiem. Inne kobiety pomagają w prowadzeniu domu, gotują odżywcze posiłki, robią masaże.

Jeśli Twojemu partnerowi przysługuje urlop ojcowski, być może warto z niego skorzystać od razu, aby pierwsze dni z maluchem w domu spędzić razem. Twój partner może również wziąć opiekę nad Tobą po porodzie. O wypisanie odpowiednich dokumentów poproś w szpitalu.

Nie wahaj się prosić o pomoc najbliższych lub zorganizować profesjonalne wsparcie (usługi sprzątające, catering dietetyczny czy współpraca z doulą). Pomocne będzie też … przytulanie (nie tylko malucha 😊). Kontakt skóra do skóry powoduje wydzielanie oksytocyny, która ma działanie wyciszające i relaksujące, zarówno dla mamy jak i dziecka.

JAK ROZPOZNAĆ DEPRESJĘ?

Depresja poporodowa może dotknąć każdą kobietę. Również tę, która planowała ciążę i z radością oczekiwała narodzin dziecka. Ten rodzaj depresji jest szczególnie trudny, ponieważ pojawia się w czasie, w którym kobieta poddawana jest silnej społecznej presji bycia szczęśliwą i spełnioną.

Zgodnie z międzynarodową klasyfikacją chorób ICD-10, kluczowymi objawami depresji są:

• obniżenie nastroju, smutek i przygnębienie, utrzymujące się codziennie przez większość dnia, niezależnie od okoliczności,
• utrata zainteresowania – brak ochoty na aktywności, które dotychczas sprawiały przyjemność lub anhedonia – utrata zdolności cieszenia się nimi,
• zmniejszenie poziomu energii lub większe zmęczenie.

Mogą towarzyszyć im:

• zaburzenia snu (najczęściej wczesne budzenie się),
• zaburzenie funkcji poznawczych: pamięci i  koncentracji uwagi,
• niska samoocena i brak wiary w siebie,
• nieuzasadnione poczucie winy,
• zmiana apetytu (raczej zmniejszony niż zwiększony),
• myśli samobójcze.

Depresja kojarzona jest najczęściej ze smutkiem. Równie często towarzyszy jej jednak poczucie pustki i braku sensu. Kobieta może rozpamiętywać przeszłość, które jawi się jej jako bardziej interesująca i atrakcyjna, niż nowa rzeczywistość z dzieckiem. Mamie doświadczającej depresji towarzyszy często poczucie winy, związane z brakiem satysfakcji z macierzyństwa. Czuje, że nie przystaje do idealnego wzorca matki, może odczuwać niechęć lub wrogość wobec dziecka. Częstym objawem depresji jest poczucie bezsilności i zmęczenia oraz problemy z koncentracją, utrudniające wykonywanie najprostszych codziennych czynności.

Objawy nie muszą wystąpić bezpośrednio po przyjściu dziecka na świat. Depresja poporodowa rozwija się nawet do 12 miesięcy po porodzie. W jej rozpoznaniu, może pomóc wypełnienie jednego z kwestionariuszy: Edynburskiej Skali Depresji Poporodowej lub Skali Depresji Becka

NIE TYLKO DEPRESJA

Według raportu Fundacji Rodzić po Ludzku z roku 2018 54,3% badanych doświadczyło przemocy w trakcie swojego porodu lub nadużyć związanych z zachowaniem personelu szpitalnego. Poród może być wydarzeniem stresującym, a nawet traumatycznym. Dlatego u niektórych kobiet pojawiają się tzw. zaburzenia adaptacyjne: ostra reakcja na stres lub zaburzenia stresowe pourazowe.

Część młodych mam doświadcza zaburzeń lękowych: lęku uogólnionego, nieuzasadnionych obaw o zdrowie swoje lub dziecka, ataków paniki. Niezależnie, jak nazwiemy trudności psychologiczne z którymi zmaga się kobieta, jeśli odczuwa pogorszenie nastroju, stres lub lęk, warto sięgnąć po profesjonalną pomoc.

WSPARCIE W TRUDNOŚCIACH PSYCHOLOGICZNYCH 

Depresja, zaburzenia lękowe czy adaptacyjne, w odróżnieniu od baby blues nie ustępują samoistnie. Upośledzają nie tylko funkcjonowanie mamy, ale też utrudniają jej nawiązanie relacji z dzieckiem.

Jeśli chcesz porozmawiać, dostępnych jest kilka telefonów zaufania:

Antydepresyjny Telefon Zaufania Forum Przeciw Depresji tel. 22 5949100  środa i czwartek 17.00-19.00

Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji Itaka tel. 22 6544041  poniedziałek 17.00-20.00

Kryzysowy Telefon Zaufania Instytutu Psychologii Zdrowia PTP tel. 116 123  codziennie 14.00-22.00

GDZIE UZYSKAĆ POMOC W POZNANIU?

W przypadku nasilenia objawów, zwłaszcza występowania myśli albo prób samobójczych lub stanów psychotycznych, należy niezwłocznie udać się na izbę przyjęć oddziału psychiatrycznego.

Bezpłatną i całodobową pomoc psychologiczną zapewnia Punkt Interwencji Kryzysowej, zlokalizowany przy ulicy Niedziałkowskiego 30, tel. 061 835 48 66.

LECZENIE I PSYCHOTERAPIA

Psychoterapia jest formą pomocy przynoszącą najbardziej trwałe efekty. W niektórych przypadkach konieczne jest równoczesne włączenie środków farmakologicznych. Część z nich mogą przyjmować również mamy karmiące.

Leczenie psychiatryczne i psychoterapia są refundowane ramach publicznej służby zdrowia. W Poznaniu funkcjonuje kilkanaście poradni zdrowia psychicznego, do których można udać się bezpośrednio (do lekarza psychiatry nie jest wymagane skierowane od lekarza POZ). Lekarz psychiatra lub lekarz rodzinny mogą w dalszej kolejności wystawić skierowanie do psychoterapeuty. Czas oczekiwania bardzo różni się w zależności od placówki, dlatego warto sprawdzić dostępne terminy w kilku miejscach.

W Poznaniu działa również wielu psychologów i psychoterapeutów przyjmujących prywatnie. Przed wizytą sprawdź referencje osoby, do której chcesz się udać, zapytaj o certyfikaty i uprawnienia oraz doświadczenie w pracy z kobietami w okresie okołoporodowym.

UWARUNKOWANIA DEPRESJI POPORODOWEJ 

Depresja, zaburzenia lękowe i adaptacyjne są złożoną odpowiedzią umysłu i ciała na doświadczenia życiowe. Nie zawsze można się przed nimi uchronić.

Czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania obejmują predyspozycje biologiczne i psychiczne, a także uwarunkowania środowiskowe i społeczne. Należą do nich:

• wcześniejsze doświadczenie depresji (również w czasie ciąży),
• brak wsparcia społecznego,
• współwystępowanie stresujących wydarzeń życiowych,
• predyspozycje psychiczne (niska samoocena, neurotyczność),
• trudności w relacjach partnerskich i rodzinnych.

JAK ZADBAĆ O SIEBIE?

   1. Pomoc psychologiczna

Konsultacje psychologiczne mogę pomóc w uporządkowaniu myśli i emocji oraz odnalezieniu się w nowej roli. Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, tym bardziej nie warto zwlekać. Odpowiednio dobrana psychoterapia pomoże oswoić lęk i cieszyć się macierzyństwem.

   2. Wsparcie społeczne

Współczesne macierzyństwo bywa samotne. A wsparcie społeczne jest jednym z istotnych czynników, który może zmniejszyć ryzyko depresji poporodowej. Według tradycyjnego afrykańskiego powiedzenia potrzeba całej wioski, by wychować dziecko. Warto poszukać swojej „wioski” lub stworzyć ją wspólnie z innymi rodzicami.

W Poznaniu istnieje szeroka oferta spotkań i zajęć dla kobiet w ciąży oraz rodziców z maluchami. Inspiracje znajdziesz m.in. na profilu Baba Cool Poznań.

   3. Spotkania grupowe

Jeśli zależy Ci na wspólnym spędzeniu czasu z innymi rodzicami oraz szczerej rozmowie na temat uroków i trudów rodzicielstwa, poszukaj warsztatów psychologicznych lub grupy rozwojowej dla kobiet w ciąży lub młodych rodziców, np. tutaj.

Martyna Bogusław

Psycholog, założycielka pracowni psychologicznej Lighthouse. Pracuje z osobami, które szukają równowagi: w rodzicielstwie, w relacjach, w pracy, w życiu. Prowadzi indywidualne konsultacje, psychoterapię, warsztaty rozwojowe oraz szkolenia. Prywatnie żona i mama kilkumiesięcznej Poli.