Położna podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), czyli położna środowiskowo-rodzinna sprawuje kompleksową pielęgnacyjną opiekę położniczo-neonatologiczno-ginekologiczną nad kobietami oraz noworodkami obu płci do końca 2 miesiąca życia. Dopiero po ukończeniu przez niemowlaka 2 miesięcy, opiekę nad dziećmi płci męskiej obejmuje pielęgniarka POZ.
WYBÓR POŁOŻNEJ ŚRODOWISKOWEJ
Wyboru położnej można dokonać na takich samych zasadach jak lekarza i pielęgniarki POZ. Wypełniając druk wyboru położnej środowiskowej, kobieta objęta jest opieka od urodzenia aż do starości. Druk ten można wypisać w każdej chwili i w każdej chwili można zmienić swoją położną rodzinną. Zmiany można dokonać bezpłatnie do 2 razy w roku, a każda kolejna zmiana kosztuje 80 zł. Nie istnieje obecnie rejonizacja, więc kobieta może wybrać położną z przychodni do której należy, ale także z innej przychodni lub też położną, która prowadzi własną działalność gospodarcza i ma podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia (ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).
Położna POZ świadczy usługi od poniedziałku do piątku, w godzinach pomiędzy 8:00 a 18:00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy. Sprawuje pielęgnacyjną opiekę ginekologiczną i położniczą poprzez:
- edukację przedporodową u kobiet w ciąży,
- wizyty patronażowe u dziecka do ukończenia 2 miesiąca życia oraz kobiety w okresie połogu,
- wizyty profilaktyczne na rzecz populacji objętej opieką,
- opiekę pielęgnacyjną nad kobietą po operacjach ginekologicznych i onkologiczno-ginekologicznych,
- pobieranie materiału z szyjki macicy do przesiewowego badania cytologicznego w programie profilaktyki raka szyjki macicy (tylko w przypadku gdy położna posiada odpowiednie kwalifikacje),
- prowadzenie ciąży fizjologicznej (tylko w przypadku gdy położna posiada odpowiednie kwalifikacje).
OPIEKA POŁOŻNEJ PODCZAS CIĄŻY
Zgodnie ze Standardem Organizacyjnym Opieki Okołoporodowej lekarz ginekolog prowadzący ciąże powinien skierować kobietę ciężarna między 21. a 26. tygodniem ciąży do wybranej przez kobietę położnej POZ w celu objęcia jej opieką i wpisać dane położnej do karty ciąży.
Począwszy od 21 tygodnia ciąży, aż do rozwiązania położna środowiskowa sprawuje opiekę w formie bezpłatnych wizyt odbywających się:
- od 21 do 31 tygodnia ciąży – 1 raz w tygodniu – maksymalnie 10 wizyt;
- od 32 tygodnia ciąży do porodu – 2 razy w tygodniu – maksymalnie 16 wizyt (zgodnie z rozporządzeniem Prezesa NFZ nr 105 z dn. 5.11.2008 r.).
Podstawą prowadzenia edukacji przedporodowej dla kobiet w ciąży (także ciąży wysokiego ryzyka) jest opracowany przez położną środowiskową plan edukacji, który zawiera praktyczne oraz teoretyczne przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią oraz rodzicielstwa, a także zagadnienia związane z możliwymi problemami emocjonalnymi i psychologicznymi. Ważnym elementem w edukacji przedporodowej jest stworzenie przez kobietę z pomocą położnej planu porodu – dokumentu uwzględniającego potrzeby i oczekiwania ciężarnej co do sposobów łagodzenia bólu, pozycji podczas porodu, ochrony krocza czy obecności osoby towarzyszącej.
Świadczenia mogą być realizowane w formie indywidualnej lub grupowej (tzw. szkoły rodzenia). Każda kobieta może skorzystać z prawa do bezpłatnych spotkań edukacyjnych, jeśli jest ubezpieczona w NFZ.
WIZYTY PATRONAŻOWE
Pierwsza wizyta w domu po porodzie, to właśnie wizyta patronażowa. Położna POZ opiekuje się noworodkiem do ukończenia 2 miesiąca życia. W szczególnych przypadkach (uzasadnionych medycznie) opieka może ulec wydłużeniu. Pierwsza wizyta patronażowa odbywa się nie później niż 48 godzin po opuszczeniu szpitala przez matkę i dziecko, z uwzględnieniem dni pracujących, czyli wychodząc ze szpitala w piątek, możemy spodziewać się wizyty w poniedziałek lub wtorek. NFZ finansuje do 6 wizyt patronażowych u jednego noworodka. Badania muszą być wykonywane w obecności opiekunów prawnych lub faktycznych. W szczególnych przypadkach liczba ta może zostać zwiększona.
Jeśli zachodzi konieczność wydłużenia czasu opieki nad niemowlęciem (czasami dzieci przedwcześnie urodzone wychodzą ze szpitala już mając skończone w miesiące) lub zwiększenia liczby wizyt, należy porozmawiać ze swoją położną i zapytać o taką możliwość.
Zadania położnej podczas wizyt patronażowych dokładnie określa Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej w rozdziale XIV. Położna m.in.:
- „ocenia stan zdrowia położnicy i noworodka;
- obserwuje i ocenia rozwój fizyczny dziecka oraz przyrost masy ciała;
- udziela porad na temat opieki nad noworodkiem i jego pielęgnacji;
- ocenia możliwości udzielania pomocy i wsparcia położnicy ze strony osoby bliskiej;
- zwraca uwagę na relacje w rodzinie i wydolność opiekuńczą rodziny, interweniuje w przypadku zaobserwowania przemocy lub innych występujących nieprawidłowości;
- zachęca matkę do karmienia naturalnego, pomaga w rozwiazywaniu problemów związanych z laktacją;
- udziela instruktażu w zakresie czynności higienicznych u noworodka, w tym: techniki kąpieli noworodka, pielęgnowania skóry, pielęgnacji kikuta pępowiny i dna pępka;
- informuje o obowiązku zgłaszania się z dzieckiem na szczepienia ochronne i badania profilaktyczne;
- udziela porad na temat minimalizowania i radzenia sobie ze stresem;
- prowadzi edukację zdrowotną, ze szczególnym uwzględnieniem: wpływu palenia tytoniu na zdrowie, przenikania alkoholu do mleka matki i jego wpływu na rozwój dziecka, profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy, powrotu płodności po porodzie;
- zdejmuje szwy z krocza i brzucha w zakresie swoich kompetencji, jeżeli zachodzi taka potrzeba;
- motywuje do prowadzenia gimnastyki oraz udziela instruktażu odnośnie do kinezyterapii w połogu;
- udziela osobie bliskiej informacji na temat zmian fizycznych i reakcji emocjonalnych zachodzących w połogu i przygotowuje do udzielenia pomocy i wsparcia położnicy oraz wskazuje instytucje, w których osoba bliska może uzyskać stosowną pomoc.”
Po 8 tygodniach od porodu kobieta nadal może liczyć na wsparcie w zakresie karmienia piersią. Jest to nowy zapis w Standardzie obowiązujący od początku 2019 r.
ZLECENIA PO OPERACJACH GINEKOLOGICZNYCH I ONKOLOGICZNO-GINEKOLOGICZNYCH
W ramach umowy NFZ położna rodzinna realizuje w formie wizyt domowych opiekę pielęgnacyjną nad kobietą po operacji ginekologicznej lub onkologiczno-ekologicznej. Świadczenie udzielane jest na podstawie skierowania wystawionego od lekarza specjalisty, w związku z zakończeniem leczenia szpitalnego lub lekarza z przychodni.
Położna POZ ma kompetencje do wykonywania zabiegów leczniczych tj.:
- podawanie leków, w tym wykonywanie iniekcji domięśniowych, dożylnych, śródskórnych oraz wykonywanie wlewów dożylnych,
- zdejmowanie szwów,
- cewnikowanie pęcherza moczowego u kobiet, usuwanie cewnika, płukanie pęcherza,
- wykonywanie wlewów/wlewek doodbytniczych,
- płukanie pochwy,
- leczenie i opatrywanie oparzeń, ran, odleżyn we współpracy z pielęgniarką POZ,
- wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna (rozporządzenie Ministra Zdrowia Dz.U.2016.1567 z dnia 28.09.2016)
Położna posiadająca odpowiedni kurs specjalistyczny może także ordynować określone leki i środki spożywcze specjalnego przeznaczenia, a także wystawiać recepty. Może ordynować określone wyroby medyczne i wystawiać na nie zlecenia albo recepty.
Ważne jest ale świadomie dokonać wyboru położnej.
Położna nie jest osoba, która ma sprawdzać i kontrolować. Jest po to aby wspierać i pomagać, udzielać wyczerpujących informacji, rozpoznawać stany wymagające pomocy lekarskiej i realizować ewentualne zlecenia lekarskie oraz szerzyć profilaktykę i edukację prozdrowotną.
Anna Gabryniewska
położna środowiskowa
Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2018
